Czy pełnienie dyżuru w niedzielę można zlecić każdemu pracownikowi, także pracownikowi pracującemu wyłącznie od poniedziałku do piątku? Co do zasady tak, pod warunkiem jednak, że zachodzi choć jedna z okoliczności uchylających zakaz świadczenia pracy w niedzielę.
Dyżur to czas, w którym pracownik na polecenie pracodawcy pozostaje w gotowości do wykonywania pracy. Z praktycznego punktu widzenia pracownik pełniący dyżur poza zakładem pracy może przebywać w tym czasie w domu lub innym wybranym przez siebie miejscu.
W związku z tym, że podczas dyżuru może zachodzić potencjalnie konieczność rzeczywistego świadczenia pracy, dyżur niedzielny może zostać zlecony tylko tym pracownikom, co do których praca w niedzielę jest dozwolona. Zgodnie bowiem z ogólną zasadą niedziela jest dniem wolnym od pracy, zaś uchylenie zakazu wykonywania pracy w niedzielę może nastąpić wyłącznie w przypadkach wyraźnie przewidzianych przepisami. W związku z powyższym pełnienie niedzielnego dyżuru może zostać zlecone tylko w tych przypadkach, gdy dopuszczalne jest wykonywanie pracy w niedzielę.
Tym samym, poza przypadkami, gdy pracownik zatrudniony jest w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta, dyżur niedzielny może zostać zlecony także wtedy, gdy:
- pracownik wykonuje pracę zmianową,
- zachodzi konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- pracownik świadczyć ma pracę przy niezbędnych remontach, w transporcie i w komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych, w zakładowych służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób lub w rolnictwie i hodowli;
- pracownik wykonuje pracę polegającą na świadczeniu usług z wykorzystaniem komunikacji elektronicznej lub pracę zapewniającą możliwość świadczenia usług z wykorzystaniem komunikacji elektronicznej.
Ponadto pełnienie dyżuru w niedzielę, dopuszczalne będzie także przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności, np. w zakładach świadczących usługi dla ludności, w gastronomii, zakładach hotelarskich, zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku, jednostkach gospodarki komunalnej, zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę.
Wynagrodzenie za czas dyżuru niedzielnego
Za czas pełnionego dyżuru, w którym praca nie była wykonywana, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru. W przypadku, gdyby nie było możliwości udzielenia czasu wolnego, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. Wyjątek stanowi jednak dyżur pełniony w domu, z tytułu którego pracownik nie zachowuje prawa ani do dnia wolnego, ani też dodatkowego wynagrodzenia.
Inaczej sytuacja przedstawia się wówczas, gdy pracownik w czasie niedzielnego dyżuru rzeczywiście świadczył pracę. Poza wynagrodzeniem na pracę wykonaną w niedzielę zasadą jest, iż za czas efektywnego świadczenia pracy pracownikowi przysługuje dodatkowo rekompensata w postaci innego dnia wolnego, wyznaczonego w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających niedzielę lub następujących po niedzieli, w której świadczona była praca. Jeśli udzielenie dnia wolnego od pracy w powyższym terminie nie byłoby możliwe, pracownikowi przysługiwać będzie dzień wolny od pracy zapewniony do końca okresu rozliczeniowego. W obu przypadkach pracownikowi udzielany jest pełny dzień wolny od pracy, niezależnie od liczby przepracowanych godzin. Tym samym nawet za godzinę niedzielnej pracy pracownik zyska cały dzień wolny.
W razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w powyższym terminie, wykonywanie pracy podczas niedzielnego dyżuru powinno zostać zrekompensowane pracownikowi, poza normalnym wynagrodzeniem, dodatkiem, za każdą godzinę pracy w niedzielę, w wysokości - 100% wynagrodzenia.
