W związku z coraz częściej pojawiającymi się zarzutami mobbingu kierowanymi pod adresem pracodawców można powziąć wątpliwość, czy w świetle obowiązujących przepisów pracodawcy zobowiązani są do posiadania procedur antymobbingowych, które kompleksowo regulowałyby kwestie związane z mobbingiem w miejscu pracy.
W odpowiedzi na powyższe wskazać należy, że pracodawcy nie mają obowiązku opracowywania procedur przeciwdziałania oraz reagowania na mobbing, choć warto przy tym zaznaczyć, że posiadanie tego rodzaju regulacji wewnątrzzakładowych może okazać się przydatne z co najmniej kilku względów, o czym poniżej.
Przepis art. 943§1 kodeksu pracy regulujący obowiązki pracodawcy w zakresie zjawiska mobbingu w środowisku pracy jest stosunkowo ogólnikowy i ogranicza się do wskazania, że na pracodawcy ciąży obowiązek przeciwdziałania mobbingowi. W kodeksie pracy próżno szukać przepisu, który konkretyzowałby, jakie dokładnie działania pracodawcy należy rozumieć pod tak określonym obowiązkiem. Powyższe oznacza, że od uznania pracodawcy zależy dobór właściwych środków mających na celu przeciwdziałanie mobbingowi w miejscu pracy. Do swobodnej decyzji pracodawcy należy więc to, czy w zakładzie pracy obowiązywała będzie szczególna procedura antymobbingowa. Wobec tego podkreślenia wymaga, że w przypadku gdy brak jest polityki antymobbingowej w firmie, nie stanowi to naruszenia przepisów kodeksu pracy. Pracodawca podejmować może bowiem inne działania, które w jego ocenie skuteczniej niż procedura przeciwdziałały będą mobbingowi.
Jakie zatem znaczenie ma posiadanie procedury antymobbingowej?
Po pierwsze w polityce antymobbingowej określone mogą zostać kompleksowo zachowania, jakie uznawane są przez pracodawcę za mobbing. Pozwoli to na stosunkowo łatwą weryfikację zarówno przez pracodawcę, jak i samego pracownika, który czuje się ofiarą mobbingu, czy działania podejmowane w stosunku do pracownika noszą znamiona mobbingu. W konsekwencji pracodawca uchronić się może przed szeregiem bezpodstawnych zarzutów wynikających z błędnego pojmowania mobbingu przez pracowników.
Polityka antymobbingowa, w szczególności gdy przewiduje odpowiedzialność porządkową wobec pracowników stosujących mobbing, stanowić może wyraźny sygnał dla całej załogi, że pracodawca nie akceptuje w miejscu pracy praktyk uznawanych za mobbing i nie przyzwala na ich stosowanie. W konsekwencji procedura może stać się także narzędziem pracodawcy skutecznie zniechęcającym do podejmowania działań noszących znamiona mobbingu.
W końcu obowiązywanie procedury antymobbingowej w firmie może okazać się ważnym argumentem w ewentualnej sprawie sądowej z pracownikiem w przedmiocie odpowiedzialności pracodawcy z tytułu mobbingu. W przypadku bowiem, gdy w konkretnych okolicznościach nie będzie można zaprzeczyć, iż dany pracownik rzeczywiście stał się ofiarą mobbingu w miejscu pracy, pracodawca może starać się uwolnić od odpowiedzialności wykazując zachowanie należytej staranności w przeciwdziałaniu mobbingowi. Jak wskazuje się bowiem w orzecznictwie Sądu Najwyższego, przeciwdziałanie mobbingowi w miejscu pracy ma wymiar obowiązku starannego działania, wobec czego jeśli w sprawie o mobbing pracodawca wykaże, że podjął realne działania mające na celu przeciwdziałanie mobbingowi, które obiektywnie rzecz biorąc uznać można za potencjalnie skuteczne, pracodawca może uwolnić się od odpowiedzialności, nawet jeśli działania te nie przyniosły oczekiwanego rezultatu w postaci zapobieżenia mobbingowi (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2011 r., sygn. akt I PK 35/11). Z oczywistych względów wykazanie powyższego najłatwiejsze jest wówczas, gdy pracodawca dysponuje dokumentem, w postaci np. stosownej polityki antymobbingowej, który potwierdza podjęcie niezbędnych działań zapobiegawczych przeciwko mobbingowi.
Jak zostało jednak wskazane na wstępie, procedura antymobbingowa nie stanowi obowiązkowej regulacji wewnątrzzakładowej i jej wprowadzenie uzależnione jest od swobodnego uznania pracodawcy, który biorąc pod uwagę specyfikę danego środowiska pracy oraz ryzyko wystąpienia w nim zjawiska mobbingu, samodzielnie podejmuje decyzję w sprawie środków podejmowanych przeciwko mobbingowi.
